SÜRDÜRÜLEBILIR BIR GELECEK IÇIN DEĞERLER, KURUMLAR VE LIDERLIK

Ahlaki Liderligin Gelistirilmesi Için Bir Yapiya Dogru

Hazirlayan: Eloy Anello

Bahai Uluslararasi Toplumu tarafindan düzenlenen bir sempozyumdan derlenmistir. 92 Global Forum Rio de Janeiro, Brezilya

GİRiS

Bahai Uluslararasi Toplumu, 3-14 Haziran 1992 tarihlerinde Rio de Janeiro'da yapilan Küresel Forum'da, arasinda Sürdürülebilir bir Gelecek için Degerler, Kurumlar ve Liderlik konulu bir sempozyumun da oldugu bir dizi etkinlik düzenledi. Sempozyumun ana konusmasi, Yeni Zelanda eski Basbakani Sir Geoffrey Palmer tarafindan yapildi. Sir Palmer'in konusmasindan sonra söz alan panel üyeleri sunlardi: Barbados'tan Dr. Rosina Wiltshire, Yeni Bir Çag Için Kadinlarla Kalkinma Alternatifleri Arastirma Koordinatörü (DAWN); Ingiltere'den Sn. Koy Thomson, Uluslararasi Çevre ve Kalkinma Enstitüsü'nün Program Müdürü (IIED); A.B.D.'den Dr. Elizabeth Bowen, Sosyal Sorumluluk için Doktorlar Baskani (PSI); Bolivya'dan Sn. Eloy Anello, Bolivya'daki Nur Universitesi'nin kurucusu ve ahlak egitimi konusunda uluslararasi danisman. Panel yöneticisi ise, Brezilya, Parana Üniversitesi'nden Prof. Maria de Lourdes Montenegro Holzman'di. Panel tartismasindan sonra, katilimcilar biri Ingilizce, digeri de Portekizce olan iki workshop (atölye) çalismasina katildilar. Bu çalismayi ise, her iki grubun tartismalarinin sonuçlarini sunduklari bir oturum izledi.

Her iki atölye grubu da, Dünya Zirvesi sürecinin, insani çabalarin her alaninda bir ahlaki liderlige acilen ihtiyaç duyuldugu gerçegini açik bir sekilde ortaya çikardigi sonucuna vardi. Bunu izleyen mesveret, özellikle liderlik konusu üzerinde yogunlasti. Bu oturumun sonunda katilimcilar liderlik konusundaki asagidaki bilgileri sivil toplum kuruluslari (STK) toplumu ve diger sektörlerden bu konuyla ilgilenen kisilerle paylasmaya karar verdi. Grup, liderlik kavraminin yeniden degerlendirilmesinin, sürekli gelisen ve sürdürülebilir bir dünya uygarliginin kurulmasi yolundaki hayati ve ayrilmaz bir adim olduguna karar verdi.

STK OLGUSU

Geçtigimiz on yil içinde dünyada, özellikle de Güney'de binlerce sivil toplum kurulusunun (STK'lar) ortaya çikisi, son derece önemli sosyal bir olguyu temsil etmektedir. Eger biz kalkinma sürecini, dünyayi paylasan herkese karsi duyarli olacak ve herkesin gereksinimlerini karsilayacak sekilde yeniden yönlendirecek gerekli degerleri hareketlerimizle etkili bir sekilde tanitacaksak, yeni bir tür ahlaki liderlige ve vizyona gerek olacaktir. Iste STK'lar, uygun bir yapiya ve liderlige sahip olduklari takdirde, bu tür bir ahlaki liderligi ve vizyonu saglayacak potansiyele sahiptirler.

Bazi verici kurumlar STK'lari simdiden, toplumlarinin gereksinimlerine yaratici bir sekilde yanit verme konusunda hükümet bürokrasilerinden çok daha etkili bulmaktadir. STK'lar genellikle daha holistik ve sürdürülebilir alternatif kalkinma yollarini arastirmaya isteklidirler. Bu nedenlerden dolayi, belki de, yeni bir tür liderlik ihtiyacina STK toplumundan baslayarak deginebiliriz. STK'lar genellikle hükümetler tarafindan gelistirilen liderlik modellerine elestirel bir bakisla yaklasmislar, ancak öte yandan da, kendi kuruluslari içinde ayni modellerin degisik sekillerini devam ettirmislerdir.

AHLAKI LIDERLIK GEREKSINIMI

Günümüzde insanligi etkileyen küresel krizin en temelinde, toplumun tüm kesimlerinde ahlaki liderligin eksik olmasi yatmaktadir. Ahlaki liderligin eksikligi, dünyanin her kösesinde ve toplumun her düzeyinde sürekli kendisini gösteren ahlaksiz davranislarla sergilenmektedir. Aileden yetkinin en üst düzeylerine varincaya kadar, insan çabasinin hiçbir alani bunun disinda kalamamaktadir. Ahlaki liderligin tanimlanmasi genelde zordur, çünkü toplum liderligin ne anlama geldigi konusunda birçok çeliskili mesajlar vermektedir. Sempozyuma katilanlar, etkili ahlaki liderligi belirleyen birkaç temel özelligi tanimlamanin ve bu özelliklerin topluma hizmet veren kurumlarda gelismesini saglayacak sistemli bir ögrenme sürecinin baslatilmasinin yararli olacagina inanmaktadir.

HIZMETE YÖNELIK LIDERLIK

Ilk sorun, liderlik teriminden ne kastedildiginin açikça tanmlanmasidir. Genellikle "liderlik" kelimesi, bu tartismada kullanildigi seklinden çok farkli kavramlar çagristirmaktadir. "Bir lider"i tanimlamasi istendiginde insanlar çogunlukla, "yöneten, is basinda olan, kontrol eden kisi"veya "emirler veren kisi" seklinde yanitlar vermektedir. Ne yazik ki, tarih sayfalari da liderligi yukaridaki terimlerle tanimlayan kisilerle doludur.

Dünyanin her yerinde görülen, otokratik, babacan, yöneten ve "herseyi bilen"liderlik sekilleri, hizmet etmekle yükümlü olduklari kisileri yetkisiz kilma egilimindedir. Bu tür liderler karar verme sürecini asiri bir merkeziyetçilik anlayisi içinde kontrol eder ve digerlerini anlasmaya zorlarlar. Sadece kendi sabit ve kesin fikirlerini daha da gelistirmek amaciyla dinlerler. Eger insanlik ortak ergenlik döneminden, ortak olgunluk çagina geçecekse ve eger Dünya Zirvesi sürecinin uzun vadeli semerelerini toplamak istiyorsak, kendimize bazi sorular sormaliyiz. Birincisi, günümüzde yaygin olan liderlik modelleri, insanligin karsisindaki önemli küresel konulari bütünlük ve adalet içinde çözme yetenegine sahip liderler üretebilmekte midir ? Ikincisi, günümüzün liderlik modelleri tarafindan olusturulan kurumlar, sürdürülebilir bir dünya uygarligi yaratma yetenegine sahip midir ? Üçüncüsü, biz kendimiz modasi geçmis aliskanliklarimizi ve eski bagliliklarimizi terk etmeye ve yeni bir ahlaki liderlik modeli aramaya hazir miyiz ? Dördüncüsü, böyle yeni bir liderlik sekli nasil olacaktir ? Bu sorularin bazilarina yanit olarak, yeni bir ahlaki ve etik liderlik modeli için asagidaki öneri sunulmaktadir.

Önerilen liderlik modeli, kesinlikle diger insanlara hizmet üzerine kuruludur. Bu nedenle, ahlaki liderligin ön kosullarindan birisi hizmet ruhudur -- kisinin kendi ailesine, toplumuna, ulusuna ve sonuçta da, dünya toplumuna hizmet. Bu hizmet ruhu hiçbir sekilde, bireysel inisiyatifi veya bireysel istekleri yadsimamakta veya bireysel yaraticiligi bastirmamaktadir. Aksine, bu kavram, bir yandan bütünün refahini ve mutlulugunu güvence altina alirken, öte yandan da bireyin içindeki potansiyeli ortaya çikaran bir liderlik modeli gerektirmektedir. Liderler olarak ortaya çikan kisilerin, hizmet ruhu ile mükemmellik arzusunu birlestirmeleri gerekecektir. Hizmete dayali bir liderlikten ortaya çikacak olan kurumlar ise, bir yandan her bireyin haklarini, özgürlüklerini ve inisiyatiflerini güvence altina alirken, öte yandan da tüm toplumun refahini ve mutlulugunu saglayacaktir. Bu kurumlar, bizi doganin ve dünya üzerindeki tüm varliklarin güzelligine büyük bir özen gösteren bir uygarliga götürecek olan insan onurunu koruyacaklardir.

YETENEKLER KAVRAMI

Ahlaki egitim konusundaki geleneksel yaklasimlar genellikle, ahlakli insan için pasif bir kavram gelistirme egilimi içinde olmuslardir: iyi olmak, beladan uzak olmak demektir. Ancak burada su soru akla gelmektedir: Bu ahlakli insan, bireysel ve toplumsal degisimi saglayacak eylemler içinde bilinçli ve aktif bir sekilde yer alan sosyal bir aktör konumuna nasil gelebilir ? Öncelikle, bir bireyin ahlakli bir kisi olmasi için, ahlaki ve etik eylemler gerçeklestirmesini saglayacak belirli yeteneklere sahip olmasi gereklidir. Neyin ahlakli ve etik oldugunu bilmek, yeterli degildir. Bireyin ahlakli bir insan olmasi için, bilgisini eyleme dökmesi gerekir. Bu nedenle, bireyin ahlaki bilgiye ve ahlaki bir eyleme sahip olmasini saglayan yetenekler, ahlaki liderligin gelistirilmesinde büyük ve öncelikli bir önem tasimaktadir.

Her yetenek özel islevlere ve özelliklere sahiptir ve belirli kavramlarin veya ilkelerin, erdemlerin, tutumlarin (aklin sahip oldugu aliskanliklar) ve becerilerin bir bilesiminden olusmaktadir. Bu islevler ve özellikler, asagida siralanan onbes yetenegin herbirini tam olarak anlamamizda bize yardimci olmaktadir. Örnegin, mesverete etkili bir sekilde katilma yetenegine bakalim. Bir liderin mesverete etkili bir sekilde katilmasi için sahip olmasi gereken erdemler nelerdir ? Anlamasi gereken kavramlar veya ilkeler nelerdir ? Mesverete etkili bir sekilde katilmasi için, ne gibi tutumlari olmasi gerekir ? Liderin mesverete etkili bir sekilde katilmasi için ne gibi becerileri olmasi gerekir ? Bu unsurlarin bireydeki özel karisimi, o bireyde belirli eylem tiplerini gerçeklestirme yetenegi yaratmaktadir.

Ahlaki liderlik için sistemli bir ögrenme süreci veya egitim programinin gelistirilmesinde ilk ve en önemli görev, programin gelistirmeyi hedefleyecegi gerekli yeteneklerin tanimlanmasidir. Bunu, müfredat unsurlarinin tasarimi ve ögrenme sürecini kolaylastiracak olan uygun egitim yöntemlerinin seçimin için gerekli ön bilgiyi saglayan, her yetenegin unsurlarinin (yani, erdemler, kavramlar, tutumlar ve beceriler) analiz edilmesi izlemektedir.

LİDERLİK IÇIN GEREKLI YETENEKLER

Asagida siralanan yetenekler listesi, etkili ahlaki liderlik için gerekli olduguna inanilan özelliklerden olusmaktadir. STK'larda çalisan bireyler bu yetenekleri gelistirdiklerinde, kurumlarinin, sürdürülebilir bir dünya uygarligina dogru giden degisim sürecinde önemli bir ahlaki liderlik rolü oynamalarini saglayabileceklerdir.

Bu yetenekler önem sirasina göre siralanmamistir. Ayrica, bunun gerekli bütün yetenekleri kapsayan tam bir liste olarak da düsünülmemesi gerekir. Liste sadece çalisma grubu tarafindan ahlaki liderlik için gerekli görülen yetenekleri kapsamaktadir. Bu listeyi gören herkesin bunu kullanmasini ve kendi kurumlarina uyarlamasini ve bu yazida sunulan noktalari gelistirmeye devam etmesini diliyoruz.

Asagida siralanan yeteneklerin herbiri, belirli kavramlar, erdemler, tutumlar ve becerilerden olusmaktadir. Her yetenek konusunda daha açik bir anlayis kazanmak için, kendimize su sorulari sormaliyiz: Belirli bir yetenegin gelistirilmesi için gerekli erdemler nelerdir ? Bir yetenegin gelistirilmesi için kavranmasi gereken kavramlar nelerdir ? Bir yetenegin gelistirilmesi için kisinin sahip olmasi gereken tutumlar nelerdir? Belirli bir yetenek için gerekli beceriler nelerdir ?

•  Diger insanlari tesvik etme ve kalplerinde sevinç yaratma yetenegi;

•  Kendi düsüncelerini ve eylemlerini sevgiyle yayma yetenegi;

•  Vizyon sahibi olma ve digerlerini de vizyon sahibi olmalari için tesvik etme yetenegi;

•  Kendi islerini ve sorumluluklarini dürüstlük içinde yürütme yetenegi;

•  Kendi güçlerini ve zayifliklarini, egoyu isin içine katmadan degerlendirme yetenegi;

•  Yaratilisin daha yüce amaçlarina yönelerek, kendi bencil egilimlerine karsi koyma yetenegi;

•  Yaratici ve disiplinli bir sekilde inisiyatif uygulama yetenegi;

•  Çabayi sürdürme ve engellerin asilmasinda kararli olma yetenegi;

•  Üstünlük (tahakküm) iliskilerini anlama ve bu tür iliskilerin karsilikli bagimlilik ve hizmet iliskilerine dönüsmesini kolaylastirma yetenegi;

•  Adaletin olusturulmasinda bir katalizör görevi görme yetenegi;

•  Egitim etkinliklerinin gerçeklesmesine hem bir ögrenci ve hem de bir ögretmen olarak katkida bulunma yetenegi;

•  Eylem üzerinde sistemli bir sekilde düsünerek ve bunu da, gelisen ve tutarli bir çerçeve içinde yaparak ögrenme yetenegi;

•  Çözümlerin arastirilmasinda sistemli bir sekilde düsünme yetenegi;

•  Mesverete etkili bir sekilde katilma yetenegi;

•  Bir yandan çesitliligi desteklerken, öte yandan da birligi olusturma yetenegi;

•  Toplumun kurumlarinda, bu kurumlarin hizmet ettikleri bireylere güç vermelerini ve yeteneklerini insanligin hizmetinde kullanmalarini saglayacak sekilde islemeleri amaciyla hizmet etme yetenegi.