GÜNEYDOĞU ANADOLU PROJESİ
Güneydoğu Anadolu Projesi , Fırat ve Dicle Nehirleri üzerinde yapımı öngörülen barajlar, hidroelektrik santralları (HES) ve sulama tesislerinin yanısıra tarımsal altyapı, ulaştırma , sanayi, eğitim, sağlık ve diğer sektörlerin gelişmesini ve hizmetlerini kapsayan çok yönlü bir proje demetidir.
GAP kapsamında enerji ve sulama amaçlı 13 adet büyük proje ile Fırat Nehri ve kolları üzerinde 14 baraj, 11 HES; Dicle Nehri ve kolları üzerinde 8 baraj, 8 HES olmak üzere toplam 22 baraj ve 19 HES’nın yapımı planlanmıştır . Ayrıca sulama amaçlı 4 baraj ile enerji amaçlı 1 HES ve 12 depolamasız sulamadan oluşan münferit projeler ve hizmetler sektöründe yeralan içme ve kullanma suyu teminine yönelik olarak geliştirilen projeler de vardır.
Toplam yatırım tutarı yaklaşık 32 milyar dolar olarak tahmin edilen GAP’a 1998 sonu itibariyle 13.7 milyar dolar düzeyinde bir harcama yapılmıştır. Yatırımların gerçekleşme oranı 1998 yılı sonu itibariyle yüzde 42.8’dir. Bu harcamanın büyük bir bölümü ulusal kaynaklardan karşılanmıştır.
Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamında şimdiye kadar 8 baraj, 2 hidroelektrik santral ve 10 sulama projesi tamamlanmıştır. GAP’ ın başlıca projeleri olan sulama (17,9 trilyon lira ), enerji ( 38,2 trilyon lira) ve içmesuyu projelerine (5,7 trilyon lira) 1998 yılında 61,8 trilyon lira ödenek tahsis edilmiştir.
I. Sulama Projeleri II. Enerji Projeleri III. İçmesuyu Projeleri
I. Sulama Projeleri
GAP’ın sulama projelerinin uygulama programında öngörüldüğü şekilde tamamlanması ile Fırat Havzasından 1.1 milyon hektar ve Dicle Havzasından 0.6 milyon hektar olmak üzere toplam 1.7 milyon hektarı büyük projelerden, geri kalanı münferit projelerden olmak üzere toplam 1.8 milyon hektar alan sulu tarıma açılacaktır.
Bugüne kadar Fırat Havzasında yeralan sulama potansiyelinin yüzde 6’sı, Dicle Havza potansiyelinin yüzde 4’ü işletmeye alınmıştır. Fırat Havza potansiyelinin yüzde 49’u, Dicle Havza potansiyelinin yüzde 27’si Yatırım Programında yeralmaktadır. Yatırım Programında yeralan Fırat Havzasındaki projeler tamamlandığında 202.976 hektar alan, Dicle Havzasındaki projeler tamamlandığında ise 61.772 hektar alan sulanacaktır.
GAP kapsamında bugün için sulanabilen toplam alan ise sadece 183 bin hektardır. Hedeflenen sulama alanının ancak yüzde 10'u gerçekleştirilmiştir.
II. Enerji Projeleri
GAP’ın enerji projelerinin uygulama programında öngörüldüğü şekilde tamamlanması ile Fırat Havzasında 5.318 MW kurulu güç kapasitesiyle yılda ortalama 20.140 GWh/yıl ve Dicle Havzasından 2.172 MW kurulu güç kapasitesiyle yılda ortalama 7.244 GWh/yıl olmak üzere toplam 7.490 MW kurulu güç kapasitesiyle yılda ortalama 27.384GWh/yıl enerji üretilecektir.
GAP’ın enerji projelerinin yüzde 59'u işletmede olup, yüzde 15'inin yatırımı sürmektedir.Yüzde 26'sı
ise planlama aşamasındadır. Bu projelerin toplam yatırım tutarı 10,7 milyar dolar olarak tahmin edilmektedir.
Tamamlanan Karakaya ve Atatürk Barajları hidroelektrik santrallerinden Haziran 1999 tarihi itibariyle kümülatif olarak toplam 152.465 milyon kwh enerji elde edilmiştir.
Dicle Havzasındaki projelerden Kralkızı Barajı tamamlanmıştır. Enerji santralı deneme üretimine başlamış olup, 15 Mayıs1998 tarihi itibariyle kümülatif olarak 146 milyon kwh enerji üretilmiştir. 4 Mayıs 1998 tarihinde geçici kabulü yapılmıştır.
Yap-İşlet-Devret Modeli ile gerçekleştirilecek olan Birecik Barajının inşaatına başlanmış olup, inşaat işleri yüzde 82,6 oranında tamamlanmıştır . Çalışmalar hızla devam etmektedir.
Karkamış Barajında birinci aşama derivasyon seddesi, santral ve dolu savak kazıları ile iki ünitede emme borusu montajı tamamlanmıştır. Haziran 1998'de sağ sahil gövde dolgusuna başlanmış ve bitirilmiştir. Sol sahil gövde dolgusunun birinci aşama derivasyon seddesi içindeki bölümün dolgusuna başlanmıştır. Çalışmalar devam etmektedir. İnşaat işleri yüzde 85 oranında tamamlanmıştır.
III. İçmesuyu Projeleri
Fırat ve Dicle Havzasında bulunan yerleşim merkezlerinin içme, kullanma ve endüstri suyu ihtiyaçları için yılda toplam 1,6 milyar metreküp suya ihtiyaç bulunmaktadır.
GAP Bölgesi kırsal kesimi yıllık içmesuyu ihtiyacının Dicle Nehrinden 2000 yılında 1,8 bin lt/sn. ve 2020 yılında da 3,5 bin lt/sn., Fırat Nehrinden ise 2000 yılında 0,8 bin lt/sn.ve 2020 yılında da 1,6 bin lt/sn. olması beklenmektedir.
Devlet Su İşleri Gn.Md.lüğü tarafından yürütülmekte olan projelerle Gaziantep Acil İçmesuyu Projesi 94.6 hm3/yıl, Diyarbakır İçmesuyu Projesi 158.6 hm3/yıl ve Şanlıurfa İçmesuyu Projesi 207.8 hm3/yıl olmak üzere toplam 461 hm3/yıl içmesuyu kapasitesi sağlayacaktır.
Bölge kırsal alan yerleşmelerinin yaklaşık yüzde 55’inde içmesuyu olmasına karşın yüzde 32’sinde sağlıklı ve yeterli içmesuyu bulunmamaktadır. Yerleşmelerin yüzde 13’ünde içmesuyu yetersizdir .
GÜNEYDOĞU ANADOLU PROJELERİ
A. FIRAT HAVZASI PROJELERİ
1. Karakaya Projesi Karakaya Barajı ve HES
2. Aşağı Fırat projesi a. Atatürk Barajı ve HES b. Şanlıurfa HES c. Şanlıurfa Tüneli ve Sulaması - Şanlıurfa – Harran Sulaması - Mardin – Ceylanpınar Cazibe Sulaması - Mardin – Ceylanpınar Pompaj Sulaması d. Siverek – Hilvan Pompaj Sulaması e. Bozova Pompaj Sulaması
3. Sınır Fırat Projesi a. Birecik Barajı ve HES b. Karkamış Barajı ve HES
4. Suruç - Yaylak Projesi a. Yaylak Ova Sulaması b. Suruç Ova Sulaması
5. Adıyaman - Kahta Projesi a. Çamgazi Barajı ve Sulaması b. Gömikan Barajı ve Sulaması c. Koçali HES ve Sulaması d. Sırımtaş Barajı ve HES e. Fatopaşa HES f. Büyükçay Barajı HES ve Sulaması g. Kahta Barajı ve HES h. Atatürk Barajı Gölünden Pompaj Sulaması
6. Adıyaman – Göksu – Araban projesi a. Çataltepe Barajı ve Gölbaşı, Abbasiye, Araban, Besni, b. Keysun, Kızılin, Yavuzeli, İncesu, Pazarcık Sulamaları c. Erkenek HES
7. Gaziantep Projesi a. Hancağız Barajı ve Sulaması b. Kayacık Barajı ve Sulaması c. Kemlin Barajı ve Sulaması d. Belkıs – Nizip Pompaj Sulaması e. Birecik Baraj Gölü Pompaj Sulaması |
B. DİCLE HAVZASI PROJELERİ
1. Dicle – Kralkızı Projesi a. Kralkızı Barajı ve HES b. Dicle Barajı ve HES c. Dicle Sağ Sahil Cazibe Sulaması d. Dicle Sağ Sahil Pompaj Sulaması
2. Batman Projesi a. Batman Barajı ve HES b. Batman Sol Sahil Cazibe Sulaması c. Batman Sağ Sahil Cazibe Sulaması
3. Batman – Silvan Projesi a. Silvan Barajı ve HES b. Kayser Barajı ve HES c. Dicle Sol Sahil Cazibe Sulaması d. Dicle Sol Sahil Pompaj Sulaması
4. Garzan Projesi a. Garzan Barajı ve HES b. Garzan Sulaması
5. Ilısu Projesi Ilısu Barajı ve HES
6. Cizre Projesi a. Cizre Barajı ve HES b. Nusaybin – Cizre – İdil Sulaması c. Silopi Ovası Sulaması
|
C. MÜNFERİT PROJELER
1. Fırat Havzası a. Nusaybin Sulaması b. Çağçağ HES c. Akçakale Yeraltı Sulaması (YAS) d. Ceylanpınar Yeraltı Sulaması (YAS) e. Hacıhıdır Projesi f. Dumluca Projesi g. Suruç YAS Projesi h. Besni Baraj ve Sulaması
2. Dicle Havzası a. Devegeçidi Projesi b. Silvan I. ve II.Kısım Sulaması c. Nerdüş Sulaması d. Çınar – Göksu Projesi e. Garzan – Kozluk Sulaması |
GAP BÖLGESİNDEKİ SULAMALAR, BARAJ VE HES' LER
İLİ |
ADI |
BİTİŞ YILI |
KURULU GüÇ (Mw) |
SULAMA ALANI (Ha) |
Gaziantep |
Hancağız Sulaması |
1989 |
- |
7.330 |
Şanlıurfa |
Şanlı Urfa Ovası Sulaması |
1996 |
- |
89.000 |
Şanlıurfa |
Hacıhıdır Sulaması |
1995 |
- |
2.080 |
Mardin |
Derek-Dumluca Sulaması |
1995 |
- |
1.860 |
Diyarbakır |
Silvan I. ve II. Kesim Sulaması |
1972-1989 |
- |
8.790 |
Mardin |
Nusaybin Çağ Çağ Sulaması |
1968 |
- |
7500 |
Şırnak |
Silopi-Nerdüş Sulaması |
1991 |
- |
2740 |
Şanlıurfa |
Akçakale-Yas Sulaması |
1979 |
- |
15.000 |
Şanlıurfa |
Ceylanpınar-Yas Sulaması |
1979 |
- |
27.000 |
Diyarbakır |
Devegeçidi Sulaması |
1972 |
- |
7500 |
Şanlıurfa |
Suruç Yas Sulaması |
1979 |
- |
7.000 |
Diyarbakır |
Çınar-Göksu Sulaması |
1996 |
- |
3.580 |
Batman |
Garzan-Kozluk Sulaması |
1996 |
- |
3.700 |
BİTEN SULAMALAR TOPLAMI |
|
183.080 |
Diyarbakır |
Karakaya Barajı ve HES |
1987 |
1.800 |
- |
Şanlı;urfa |
Atatürk Barajı ve HES |
1992 |
2.400 |
882.000 |
Gaziantep |
Hancağız Barajı |
1988 |
- |
7.330 |
Diyarbakır |
Çınar-Göksu Barajı |
1991 |
- |
3.580 |
Mardin |
Derik-Dumluca Barajı |
1991 |
- |
1.860 |
Şanlıurfa |
Hacıhıdır Barajı ve |
1989 |
- |
2.080 |
Diyarbakır |
Devegeçidi Barajı |
1972 |
- |
7.500 |
Mardin |
Çağ Çağ HES |
1968 |
14,4 |
- |
Diyarbakır |
Kralkızı Barajı ve HES |
1998 |
94 |
- |
BİTEN BARAJ VE HESLER TOPLAMI |
4.308,4 |
904.350 |
Bİ;TEN SULAMALAR BARAJ VE HESLER TOPLAMI |
4.308,4 |
1.087.430 |
Mardin + Şanlıurfa |
Mardin-Ceylanpınar ve Ş.Urfa-Harran Sulamaları |
|
- |
78.729 |
Diyarbakır |
Kralkızı-Dicle Sulaması |
|
- |
24.300 |
Batman + Diyarbakır |
Batman Sol Sahil Sulaması |
|
- |
18.753 |
Batman + Diyarbakır |
Batman Sağ Sahil Sulaması |
|
- |
18.600 |
Gaziantep |
Belkıs-Nizip Sulaması |
|
- |
11.925 |
Adıyaman |
Çamgazi Sulaması |
|
- |
7.430 |
Gaziantep |
Kayacık Ovası Sulaması |
|
- |
14.746 |
Şanlıurfa |
Bozova-Merkez Pompaj Sulaması |
|
- |
860 |
Adıyaman |
Samsat Pompaj Sulaması |
|
- |
2.806 |
DEVAM EDEN SULAMALAR TOPLAMI |
178.149 |
Şanlıurfa |
Birecik Barajı ve HES |
|
672 |
91.845 |
Şanlıurfa |
Karkamış Barajı ve HES |
|
180 |
- |
Adıyaman |
Çamgazi Barajı |
|
- |
7.430 |
Gaziantep |
Kayacık Barajı |
|
- |
14.740 |
Diyarbakır |
Dicle Barajı ve HES |
|
110 |
130.159 |
Batman |
Batman Barajı ve HES |
|
198 |
37.350 |
Şanlıurfa |
Şanlıurfa HES |
|
50 |
- |
DEVAM EDEN BARAJ VE HES TOPLAMI |
1.210 |
281.524 |
DEVAM EDEN SULAMALAR BARAJ VE HESLER TOPLAMI |
1.210 |
459.673 |
Şanlıurfa |
Yaylak Sulaması |
|
- |
18.320 |
Mardin + Şanlıurfa |
Mardin-Ceylanpınar Ovaları Sulaması |
|
- |
325.132 |
Diyarbakır |
Kralkızı-Dicle Sulaması |
|
- |
130.159 |
Adıyaman |
Yeni Samsat Sulaması |
|
- |
8.337 |
Kilis |
Seve Barajı Sulaması |
|
- |
1.400 |
PROJESİ HAZIR SULAMALAR TOPLAMI |
483.348 |
Mardin |
Ilısu Barajı ve HES |
|
1.200 |
- |
Şırnak |
Cizre Barajı ve HES |
|
240 |
- |
PROJESİ HAZIR SULAMALAR BARAJ VE HESLER TOPLAMI |
1.440 |
483.348 |